کارگاه آموزشی اقتصاد مقاومتی برای فرهنگیان قم

در روزهای 21 و 28 آبان 1394 دوره آموزشی اقتصاد مقاومتی توسط بسیج فرهنگیان قم و با همکاری صنعت و معدن استان و اداره کل آموزش و پرورش برگزار شد. ارائه بحث در همه چهار جلسه‌ای که صبح(خواهران) و بعد از ظهر(برادران) این دو روز برگزار شد به ارائه مباحثی پیرامون تبیین اقتصاد مقاومتی بویژه با توجه به جایگاه مخاطب(فرهنگیان قم) اختصاص داشت. ضمن اینکه نوع مخاطب و وظیفه معلمان در اقتصاد مقاومتی ایجاب می‌کرد که ضمن طرح مباحثی در مفهوم شناسی به وظیفه معلم از جهت تربیت نسل آینده کشور نیز توجه شود. لذا قسمت دوم سخنرانی در هر چهار جلسه به ارائه مقدمه‌ای در تربیت اقتصادی و بویژه تجربیات دیگر کشورها در این زمینه اختصاص یافت. 

با توجه به اینکه همچنان در انتظار فایل صوتی و یا تصویری جلسات هستم انشا الله در آینده متن و صوت یا فیلم آنرا در همین پایگاه جهت استفاده سایر علاقمندان بارگذاری خواهم کرد.

لینک خبر

چه آینده‌ای در انتظار اقتصاد ایران است؟

اخیرا به مطلبی در سایت دفتر مقام معظم رهبری برخوردم از استاد گرانقدر جناب دکتر پیغامی که بد ندیدم در این سایت هم بازنشر شود. محتوای موجود برایم تازگی نداشت به بیان‌های مختلف از دکتر شنیده بودم بحث از شیفت بخشی اقتصاد ایران به سمت اقتصاد دانش بنیان است و اینکه باید نسل آینده را در زمینه آموزش‌های فعلی برای چنین اقتصادی آماده کرد. اینجای بحث به نظرم بطور جدی باید در آموزش ها و تربیت‌های اقتصادی فعلی مدنظر قرار گیرد.

آینده‌ی مطلوب برای اقتصاد ایران چیست؟ یک اقتصاد صنعتی؟ یا یک اقتصاد دانش‌بنیان؟ وابستگی اقتصاد ایران به فروش نفت خام چه وضعیتی پیدا می‌کند؟ سهم بخش‌های سنتی اقتصاد همچون کشاورزی، خدمات، صنعت و  انرژی در اقتصاد آینده چقدر باید باشد؟ این‌ها پرسش‌هایی است که پیش از پاسخ به آن‌ها باید به مقدماتی اشاره کرد.

اگر به تاریخ چند صدساله‌ی اخیر دقت کنیم، می‌بینیم که نخستین لوکوموتیو رشد اقتصادی جهان «کشاورزی» بوده است. این دوره قبل از انقلاب صنعتی و تقریبا پیش از قرن پانزدهم میلادی بود. حدوداً بین سال‌های ۱۵۰۰ تا ۱۷۰۰ میلادی، «تجارت» لوکوموتیو رشد اقتصادی جهان شد. یعنی هر کشوری که تجارت مناسبی داشت، پیشرفته به حساب می‌آمد. اما از سال ۱۷۰۰ تا اواسط قرن بیستم این «صنعت» بود که محور اصلی پیشرفت شد. جالب اینکه بدانیم نخستین عرصه ای که انقلاب صنعتی از آن آغاز شد، صنعت ریسندگی و نساجی بود. پس از آن، صنعت بخار بود که در قطار و کشتی و سپس احتراق در موتور اتومبیل ظهور یافت و هریک موتور جهش اقتصادی شدند. تا این‌که دوره فناوری الکترونیک آغاز شد و صنایع الکترونیک اقتصاد و بلکه کل زندگی بشر را متحول ساخت. بشر از این تحولات علم و فناوری و محصولات جدید و متنوعی که می‌ساخت، موتوری برای پیشرفت پیدا کرده بود. نکته مهم این‌جاست که «کالا» و تولید بیشتر و ارزان‌تر، تمام همّ و غم انسان صنعتی شده بود. البته لابه‌لای این‌ها همیشه «خدمات» هم به‌عنوان تولیدی دوم انسان وجود داشته، اما این‌که خدمات تبدیل بشود به لوکوموتیو رشد و پیشرفت، مسأله‌ای است که در اواخر قرن ۲۰ و اوایل قرن ۲۱ با عنوان اقتصاد بی‌وزن و دقیق‌تر از آن «اقتصاد دانش‌بنیان» مورد توجه نخبگان دنیا قرار گرفت. اما چرا صنعت و کشاوزی علی‌رغم اهمیت و لزوم بهره‌مندی از آن‌ها دیگر نمی‌توانند و نباید محور انتخابی کشور برای پیشرفت باشند؟

اصلاح الگوی مصرف و رفتارهای مصرفی

تابستان گذشته حدودا مصادف با زمان ابلاغ سیاست‌های کلی اصلاح الگوی مصرف از طرف مقام معظم رهبری مدظله العالی قرار شد که یادداشتی در مورد این سیاست ها بنویسم که اواخر تیرماه هم در سایت دفتر درج شد. از انجا که مهمترین مسأله در اصلاح الگوی مصرف مباحث مربوط به فرهنگ سازی آن است بد ندیدم که این مطلب در این سایت هم بازنشر شود.

در ادامه عین مطلب از سایت khamenei.ir عیناً‌ می‌آید:

اقتصاد مقاومتی به معنای پدید آمدن وضعیتی در یک اقتصاد است که در برابر موانع و مشکلات داخلی و خارجی پایداری نموده و به رشد و پیشرفت خود در جهت اهداف عالیه‌اش ادامه دهد. عناصر اصلی یک اقتصاد مقاومتی را می‌توان با نگاهی به اهداف آن، نوع موانع و نیز الگوی حرکت شناسایی نمود. سبک زندگی اقتصادی از نظر فردی و اجتماعی می‌تواند بیانگر یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف و آسیب برای پیشرفت اقتصادی یک جامعه‌ی رشدیابنده باشد. ضمن این‌که قابلیت تبدیل شدن به یکی از نقاط قوت و پیش‌برنده‌ی اقتصاد را نیز دارد.

تجربیات جهانی مقاوم‌سازی اقتصاد

چند وقتی فرصت بروز رسانی این سایت پیش نمی‌آمد تا اینکه مطلب جالب توجه از دوست گرانقدرم جناب دکتر سید احسان خاندوزی در سایت مقام معظم رهبری در مورد اقتصاد مقاومتی نظرم را جلب کرد. این یادداشت اگرچه کل مطلب در مورد مقاوم یا شکننده بودن یک اقتصاد را باز نمی‌کند ولی شروعی برای مطالعات جدی‌تر در این زمینه است بویژه اینکه امکان طراحی شاخص‌ و محاسبه آن نیز برای این شکنندگی و مقاومت وجود دارد.

در ادامه یادداشت ایشان عینا نقل می‌شود: 

اقتصاد آسیب‌پذیر یا شکننده (vulnerable economy) که نقطه‌ی مقابل اقتصاد مقاومتی به‌شمار می‌رود، مفهومی است که حدود یک دهه از تولد آن در ادبیات اقتصادی می‌گذرد و در واقع چند سال پس از تجربه‌ی بحران مالی شرق آسیا در سال ۱۹۹۷ مورد توجه قرار گرفته است. بحرانی که مولود خطای راهبردی وابسته‌کردن بازارهای مالی به سرمایه‌گذاران خارجی بود و به سقوط چندساله‌ی اقتصادهایی منجر شد که در جهان به عنوان معجزه‌ی آسیایی شناخته می‌شدند.

التفات به مسأله‌ی آسیب‌پذیری یا مقاومتی بودن، نه تنها در سطح اقتصاد ملی بلکه در همان زمان در سطح بنگاه‌های اقتصادی نیز جدی گرفته شد. مقاله‌ی هامل و والیکانگاس (۲۰۰۳) در نشریه‌ی معروف دانشگاه هاروارد با نام «نیاز به مقاوم بودن» نمونه‌ای از پدید آمدن این هوشیاری بود. آغاز حصر غیر انسانی غزه در سال ۲۰۰۵ نیز بهانه‌ی دیگری بود که مسأله‌ی پرهیز از شکنندگی اقتصاد در شرایط حصر، به عنوان یک موضوع قابل تأمل مطرح و مقالات متعددی در این‌باره نگاشته شد؛ ازجمله مقاله‌ی صلاح رمضان محمد‌آغا (۲۰۱۱) پیرامون مدل مقاوم‌سازی اقتصاد غزه که در هشتمین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد و مالیه‌ی اسلامی ارائه گردید.

تبیین اقتصاد مقاومتی

 آقای دکتر دراین گفتگو بیشتر به دنبال دانستنی هایی درباره اقتصاد مقاومتی هستیم. اگر امکان دارد نظرتان را دراین باره بفرمایید و بگویید چه تعاریفی از اقتصاد مقاومتی میتوان ارائه داد؟
دکتر پیغامی: در ابتدا لازم می دانم نکته ای را عرض کنم. اگر بخواهیم به زبان علمی صحبت کنیم باید گفت که در ادبیات علمی دنیا گزارشات و مقالات علمی بسیاری است که در مورد مقاومت اقتصادی است. موسسات تحقیقاتی بزرگی گزارشات مطرحی را با عنوان کلمه (Solid) به معنای پایدار و محکم، تهیه می کنند. لذا اقتصاد مقاومتی یا به تعبیر اقتصاددانان دنیا solidarity economy یک اصطلاح غیرعلمی نیست که صرفا بار سیاسی داشته باشد. اگر افرادی معتقدند که این اصطلاح مربوط به علم اقتصاد نیست و در آن چنین کلید واژه وجود ندارد می توانند این واژه را در ادبیات علمی دنیا و کتابها و مقالات و حتی شاخصهایی که دارد ببینند.
و حتی در خصوص مقاومت کشورها ،می توان این را گفت که موسساتی چون Goldman sacks برای مقاومت کشورها شاخص هایی را طراحی کرده اند که براساس آنان می توان مقاومت یک کشور را مشخص کرد. بر همین اساس می توان گفت که ایران در پنج سال گذشته درجه استواری و اقتدارش چه تغیراتی کرده است. لذا از نظر کسی که با ادبیات علم اقتصاد آشناست، اصطلاح اقتصاد مقاومتی  چیزی دور از ذهن و غیرعلمی نیست.
حتی به فرض عدم آشنایی با ادبیات علم اقتصاد، براساس ملاک های عقلی می توان این مسئله را روشن کرد. به طور مثال در مورد یک ساختمان، بایستی به گونه ای آن را مقاوم سازی کرد که در مقابل تمامی تهدیدات از جمله زلزله، سیل و ... مقاوم باشد. آیا به لحاظ عقلی کشور را حتی اگر به لحاظ ژئوپلوتیکی در معرض تهدید و تحریم دشمن نباشد، نباید در عرصه های مختلف از جمله اقتصاد مقاوم سازی کرد؟

تبیین اقتصاد مردمی

با توجه به فرمایش آقا در مورد تبیین اقتصاد مقاومتی در دانشگاه‌ها سلسله نشست‌هایی برای تبیین اجزاء آن در دانشگاه اصفهان برنامه‌ریزی شده است که قرار است بصورت ماهانه برگزار شود. نشست اسفندماه در موضوع جایگاه اقتصاد مردمی بود.

مرور بیانات آقا در مورد اقتصاد مردمی بسیار جالب توجه است:

«هر جائى که مسئولین کشور توانائى‌هاى مردم را شناختند و به کار گرفتند، ما موفق شدیم. هر جائى که ناکامى هست، به خاطر این است که ما نتوانستیم حضور مردم را در آن عرصه تأمین کنیم. ما مسائل حل نشده کم نداریم. در همه‌ى مسائل گوناگون کشور، مسئولین باید بتوانند با مهارت، با دقت، با ابتکار، راه‌هائى را براى حضور مردم پیدا کنند - همچنان که در عرصه‌ى بسیار دشوارِ جنگ این اتفاق افتاد، راه باز شد؛ کسانى توانستند راه را باز کنند - تا هر جوانى، هر پیرى، هر مردى، هر زنى که بخواهد در این کار بزرگ شرکت کند، راه برایش باز باشد. در زمینه‌هاى گوناگون هم میشود، در اقتصاد هم میشود. اقتصاد کشور، تولید کشور میتواند به وسیله‌ى همت مردم، با پول مردم، با ابتکارهاى مردم، با انگیزه‌هاى مردم، چندین برابر شکوفائى پیدا کند. سیاستهاى اصل 44 را که ما تدوین کردیم، بر اساس همین نکته بود»

ایشان ضمن بیان اصل و ضرورت اقتصاد مردمی یعنی اقتصادی که بر دوش مردم و بر پایة حضور و ابتکار مردم استوار می‌شود، تنها رسیدن به اهداف معین شده در سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه را تحقق این امر می‌دانند. به عبارت دیگر در صورتی که نتوان اقتصاد را به معنای واقعی کلمه مردمی کرد امکان دستیابی به اهداف مورد نظر وجود ندارد.

اما سؤال مهمی که در اینجا وجود دارد آن است که یک اقتصاد را چگونه می‌توان مردمی کرد؟

مصاحبه در مورد اقتصاد مقاومتی با یکی از سایت‌های خبری تحلیلی اینترنتی:

منتشر شده در:۱۳۹۱/۰۸/۱۴ ۱۲:۰۳:۴۰

در گفتگو با دکتر مهدی طغیانی، عضو هیاًت علمی دانشگاه امام صادق(ع) بیان شد:

واکسینه نمودن اقتصاد در مقابل موانع رشد و پیشرفت

اقتصاد مقاومتی بدون به کار بردن این لفظ به عنوان یک راه‌ حل مصداق‌ هایی در گذشته و دیگر نقاط جهان داشته است. برای مثال در اوایل دهه‌ ی ۷۰ میلادی در جریان جنگ چند روزه اعراب و اسرائیل، تحریم نفتی غرب و حامیان رژیم صهیونیستی توسط اعراب سبب وارد شدن ضربات سختی به اقتصاد غرب گشت و همین امر آن‌ ها را به این نتیجه رساند که باید در مقابل این ‌ گونه شوک‌ ها مقاوم باشند. لذا برای انرژی‌ های نو و جایگزین با صرف هزینه‌ ی هنگفت برنامه ‌ ریزی نمودند که حتی در آن زمان هیچ توجیح اقتصادی هم نداشت. و نتیجتاً امروزه شاهدیم که حتی با چند برابر شدن قیمت نفت هم اقتصادهای غربی از این جهت دچار بحران نمی ‌ شوند اگرچه ممکن است فشارهایی به آن‌ ها وارد آید. در این خصوص دکتر مهدی طغیانی، عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق (ع) سوالات ما پاسخ می‌ دهد:

لینک مطلب اصلی

اقتصاد مقاومتی، الزامات و راهکارها

از جمله کسانی که در موضوع اقتصاد مقاومتی مطالب خوبی دارند دکتر پیغامی هستند که قبلا نیز مطالبی از ایشان را در این مجموعه آورده‌ایم. در یادداشت مختصری که در ادامه می‌آید ایشان یکی از الزامات اقتصاد مقاومتی را مدیریت و تدبیر ادراک مردم در مورد فضای اقتصادی دانسته‌اند که در صورت موفقیت، تأثیرگذاری موانع در مسیر رشد و پیشرفت اقتصادی جامعه را به حداقل خواهد رساند و درصورت شکست در این تدبیر و شکل گیری ادراک و احساس شکست در مقابل موانع داخلی و بخصوص خارجی، تاثیرگذاری آنها و از جمله تحریم ها دوچندان خواهد شد. این مهم وظیفه اصلی تربیت اقتصادی در اقتصاد مقاومتی است.

مصادیق مختلف ادراک و احساس بی ثباتی اقتصادی را در ماه های اخیر به وضوح در رفتارهای اقتصادی مردم شاهد بوده ایم مانند هجوم به بازار مرغ و گرانی آن، هجوم به بازار سکه و ارز و...

در ادامه متن این یادداشت آمده است.

«رهبر معظم انقلاب، اقتصاد مقاومتی را راهکار عبور از تحریم‌ها عنوان کردند.

 اما به‌منظور قرار گرفتن در این مسیر باید آشنایی دقیقی نسبت به مؤلفه‌ها و الزامات اقتصاد مقاومتی حاصل شود. اگر قرار باشد که اقتصادی مقاوم باشد نباید در مقابل شوک‌ها و نوسانات مختلف دچار بی‌ثباتی شود. این حداقل تعریفی است که می‌توان از اقتصاد مقاومتی داشت. برای اینکه اقتصاد در شوک‌های مختلف دچار نوسان نشود باید یک‌سری زیرساخت‌های حاکمیتی، مدیریتی و حتی زیرساخت‌های ادراکی مردم به‌خوبی تنظیم شده باشد.

در مورد اول اگر نهادهای اقتصادی مانند بازار سرمایه، بانک‌ها و نهادهای سیاستگذار و تصمیم‌ساز اقتصادی در طول تاریخ اقتصاد تصمیمات صحیحی گرفته و فضای عمومی کسب و کار را خوب فهمیده باشند و با نوسانات بی‌مورد و پی‌درپی جو اقتصاد را آشوبناک نکرده باشند قطعا فضا در مقابل شوک‌های خارجی هم از خود بی‌ثباتی نشان نخواهد داد. اما در مقابل، اگر در اتخاذ سیاست‌های پولی، ارزی و مالی در طول زمان به اقتصاد شوک وارد شده و با تصمیم‌گیری‌های غلط، نوساناتی ایجاد شده باشد، این اقتصاد عملا یک نوع بی‌ثباتی درونی پیدا کرده و به همین علت هم در برابر نوسانات و شوک‌های خارجی بسیار آسیب‌پذیر می‌شود.

نکته دوم مسئله ادراک مردم است. اینکه ادراک و ذهنیت مردم از متغیرهای کلان اقتصادی چیست، چه پیش‌بینی نسبت به روند آتی دارند و چه مسیری را در مورد اقتصاد کلان متصور هستند بسیار در اقتداربخشی و مقاوم‌سازی‌ اقتصاد مهم است. به‌طور مثال اگر بدون دقت لازم و با سیاست‌های غلط و بی‌توجهی به بعد ادراکی اقتصاد و اذهان مردم و کم‌کاری در حوزه رسانه‌های اقتصادی، مدیریت لازم در حوزه ذهنی مردم اعمال نشده باشد، قطعا شوک‌های خارجی بعد روانی هم پیدا کرده و تأثیرات و تبعات آن به‌طور فزاینده‌ای افزایش پیدا می‌کند.

اقتصاد مقاومتی: جایگاه، چیستی و ضرورت

حدود مردادماه بود که مصاحبه‌ای با پایگاه اینترنتی روزنامه ایران(شبکه ایران) در موضوع اقتصاد مقاومتی داشتم و سعی کردم در حد فهم خودم برخی نکات را در این زمینه برای مخاطب عام مطرح کنم. در ادامه مطالب منعکس شده در این روزنامه آمده است.

روزنامه ایران: دکتر مهدی طغیانی عضو هیأت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در گفت‌وگو با ایران به مبحث اقتصاد مقاومتی اشاره و خاطرنشان کرد: مقام معظم‌رهبری بارها به موضوعات عدالت و پیشرفت در راستای الگوی ایرانی- اسلامی تأکید کردند و خطاب به دولتمردان یادآور شدند با توجه به الگوی اسلامی- ایرانی برنامه‌ها و چشم‌اندازها ترسیم شود. حال که پیشرفت به یکی از آرمان‌ها تبدیل شده است باید اقتصاد مقاومتی نیز اجرایی شود تا بتوان در مقابل موانع ایستادگی کرد و به دشمنان اجازه ضربه زدن را نداد. وی با بیان این‌که اقتصاد مقاومتی سبب می‌شود که از موانع داخلی و خارجی عبور کنیم، متذکر شد: اقتصاد مقاومتی در شرایطی محقق می‌شود که در یک الگوی خاص همچون الگوی اسلامی- ایرانی دیده شود. همچنین از دیگر مواردی که باید در کنار آن دید، بحث الگوی صحیح مصرف است. وی افزود: اقتصادی که می‌خواهد در برابر ضربه‌ها مقاومت کند باید بهینه باشد به‌گونه‌ای که تجمل‌گرایی و اسراف در آن نباشد در چنین شرایطی از میزان ضربه‌پذیری آن کاسته خواهد شد.

تربیت اقتصادی در خانواده از لوازم اقتصاد مقاومتی

اخیرا استاد محترم جناب دکتر پیغامی گفتگویی در مورد نقش خانواده در اقتصاد مقاومتی داشته‌اند که چون بیشتر به موضوعات مرتبط با نقش تربیت اقتصادی در خانواده و تأثیر آن بر مقاوم شدن اقتصاد پرداخته بودند مناسب دیده شد در اینجا نقل گردد:

«...اقتصاد مقاومتی اقتصادی مقاوم است و تعریف تئوریک و آکادمیک پیچیده ای ندارد. صفتی است که ما به اقتصاد چسبانده ایم و از آن یکسری معانی را دنبال می کنیم. این نوع اقتصاد در برابر نوسانات و خطرات پیش رو مقاومت می کند. وی ادامه داد: این نوع اقتصاد برای رسیدن به پیشرفت و رشد، امکان پایداری و استقامت دارد. اقتصادی که پویایی زیادی دارد و عملاً افراد متوجه آن نمی شوند و در واقع پیشگیری می کند تا درمان.

اقتصاد مقاومتی صرفاً نباید در مقطع تحریم مطرح شود

اقتصاد مقاومتی صرفاً نباید در مقطع تحریم مطرح شود، اقتصاد مقاومتی پروژه ای است که برای مقاوم سازی اقتصاد ایران و برای رشد و پیشرفت بیشتر آن، از قبل مطرح بوده و مطلبی نیست که صرفاً در مقابل تحریم دشمن و یا برای تخریب دشمن مطرح شده باشد. اتومبیلی که با سرعت ۸۰ کیلومتر در ساعت حرکت می کند، اگر بخواهد این سرعت را به ۵۰۰ افزایش دهد باید خیلی مقاوم باشد وگرنه در سرعت های بالا پیچ و مهره های آن باز می شود.

اقتصاد ایران در حال جهش است، لذا برای یک پیشرفت بزرگ باید عرصه های مختلف خود را مقاوم سازی کند؛ اما تحریک های مختلفی که به اقتصاد وارد می شود در فضای اقتصاد سیاسی بین الملل به صورت تحریم خودش را نشان می دهد. تقریباً تمام کشورهای جهان از ابزار تحریم علیه هم استفاده می کنند؛ .به عنوان مثال اندونزی علیه آمریکا اقدام به تحریم چوب کرده است یا یکی علیه دیگری تحریم تکنولوژی، می کند.