تربیت اقتصادی در تمدن اسلامی
دسته اول آثاری که به پیروی از حکمای مشاء و فلاسفه یونان در حکمت عملی نوشته شده و از این جهت به بحث تدبیر منزل توجه کردهاند. مانند سیاستالمدنیة یا آرا اهل مدینةفاضلة فارابی، تهذیب الخلاق و تطهیر الاعراق ابن مسکویه و تدبیر منزل ابن سینا و نیز کتاب معروف اخلاق ناصری از خواجه نصیرالدین طوسی و با تأثیر پذیری از وی اخلاق جلالی و اخلاق عالمآرای فانی
دسته دوم آثاری است که به پیروی از سبک اندرزنامههای پهلوی و البته با جایگزینی مبانی دینی به شعر یا به نثر منتشر شده و البته بنا به جذابیتهایی که از جهت زبان شعری یا استفاده زیاد از تمثیلی و داستانهای زندگی بزرگان داشته مورد استقبال قرار گرفته و در تربیت مردم تأثیر بسزایی داشته است. مانند قابوسنامه عنصرالمعالی، گرشاسپنامه اسدی طوسی و شاهنامه فردوسی که هر سه به نوعی برگردان آثار قبل از اسلام تمدن ایرانی تحت تأثیر ادبیات حاکم اسلامی آنروزگار بودهاند.
دو دسته فوق تقریباً شامل غالب آثار این زمینه تا قرن پنجم هجری میشود. از اواسط قرن پنجم به بعد با انتشار نظریاتی که فلسفه را بشدت مورد انتقاد قرار میداد، رفته رفته آثاری ظهور میکند که به نحوی بیان آداب اخلاقی معیشت و معاشرت با استفاده به نسبت بیشتر از آیات قرآن و روایات پیامبر اکرم(ص)است و لذا شیوه جدیدی در کتب اخلاقی شکل گرفته، گسترش مییابد. از آثار این زمینه میتوان به کتاب معروف احیاء علوم الدین امام محمد غزالی و تلخیص و ترجمه خود او به زبان فارسی با عنوان کیمیای سعادت و نیز ادب الدنیا و الدین ماوردی اشاره کرد. همچنین کتاب اخلاق محتشمی از خواجه نصیرالدین طوسی و اخلاق محسنی از ملاحسین واعظ کاشفی در حوزة اهل سنت و از اوایل قرن دهم به بعد در حوزه شیعه، المحجة البیضاء ملا محسن فیض کاشانی، و حلیة المتقین مجلسی از این دستهاند.
علاوه بر این میتوان به آثار دسته چهارمی نیز اشاره کرد که به نوعی مبلغ تربیت اخلاقی صوفیه است و ضمن استفاده وسیع از آیات و روایات به بیان داستانهایی در شرح احوال بزرگان تصوف و... میپردازند. مانند اوصاف الاشراف خواجه نصیرالدین طوسی، مرصاد العباد نجم الدین رازی، الذریعه الی مکارم الشریعه راغب اصفهانی؛- ۹۱/۰۸/۱۱